path: root/xml/pl/profora.xml

<!--

  Copyright (C) 2006 Sergey Poznyakoff

  Permission is granted to copy, distribute and/or modify this document
  under the terms of the GNU Free Documentation License, Version 1.2
  or any later version published by the Free Software Foundation;
  with no Invariant Sections, no Front-Cover Texts, and no Back-Cover
  Texts.  A copy of the license is included in the file COPYING.FDL  -->

<PAGE PREFIX="profora">
<HEADER>Wymowa</HEADER>
 
<SECTION>
<HEADER>Spółgłoski</HEADER>

<DEFLIST> 

<HEADER><SAMP>β</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawiamy jak polskie <ALPH>w</ALPH>: <XREF SOUND="bibliothhkh.mp3">βιβλιοθήκη</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><ANCHOR ID="gamma" /><SAMP>γ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
W większości wypadków wymawiamy jak <ALPH>h</ALPH>
gardłowe: <XREF SOUND="grammatikh.mp3">γραμματική</XREF>.
Przed samogłoskami przednimi <SAMP>γ</SAMP> brzmi jak
polskie <ALPH>j</ALPH>, na przykład:
<XREF SOUND="ginomai.mp3">γίνομαι</XREF>.
Wymowa w kombinacji z <SAMP>γ</SAMP>, <SAMP>κ</SAMP>, <SAMP>χ</SAMP>
jest omówiona <XREF REF="gamma-gamma">niżej</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><ANCHOR ID="delta" /><SAMP>δ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawiamy jak międzyzębowe <IPA>ð</IPA> w hiszpańskim słowie
<SAMP>médico</SAMP> lub angielskim <SAMP>these</SAMP>: <XREF SOUND="delfini.mp3">δελφίνι</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>ζ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawiamy jak polskie <ALPH>z</ALPH>: <XREF SOUND="zaxarh.mp3">ζάχαρη</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><ANCHOR ID="thita" /><SAMP>θ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak hiszpańskie <SAMP>c</SAMP> w słowie
<SAMP>cero</SAMP> lub angielskie <SAMP>th</SAMP> w słowie
<SAMP>thanks</SAMP>: <XREF SOUND="thema.mp3">θέμα</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>κ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>k</ALPH>: <XREF SOUND="kafes.mp3">καφές</XREF>.
Przed samogłoskami przednimi zmiękcza
się: <XREF SOUND="kentro.mp3">κέντρο</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>λ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>l</ALPH>: <XREF SOUND="lemoni.mp3">λεμόνι</XREF>.
Przed samogłoskami przednimi zmiękcza się: <XREF SOUND="elia.mp3">ελιά</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>μ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>m</ALPH>: <XREF SOUND="marmaro.mp3">μάρμαρο</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>ν</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>n</ALPH>: <XREF SOUND="energeia.mp3">ενέργεια</XREF>.
Przed samogłoskami przednimi zmiękcza się:
<XREF SOUND="lemonia.mp3">λεμονιά</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>ξ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak <ALPH>ks</ALPH>: <XREF SOUND="ksenos.mp3">ξένος</XREF>.

Po spółgłosce <SAMP>ν</SAMP> wymawia się <ALPH>gz</ALPH>:
<XREF SOUND="denksero.mp3">δεν ξέρω</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>π</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>p</ALPH>: <XREF SOUND="akropolh.mp3">Ακρόπολη</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>ρ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>r</ALPH>:
<XREF SOUND="resta.mp3">ρέστα</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><ANCHOR ID="sigma" /><SAMP>σ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak hiszpańskie <SAMP>s</SAMP>, bardziej "syczące"
niż nasze: <XREF SOUND="stoma.mp3">στόμα</XREF>. Przed spółgłoskami
dźwięcznymi wymawia się jak <ALPH>z</ALPH>:
<XREF SOUND="diamerisma.mp3">διαμέρισμα</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>τ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>t</ALPH>: <XREF SOUND="thlefvno.mp3">τηλέφωνο</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>φ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>f</ALPH>: <XREF SOUND="fanari.mp3">φανάρι</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>χ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>ch</ALPH>:
<XREF SOUND="xarakthras.mp3">χαράκτηρας</XREF>.
Przed samogłoskami przednimi zmiękcza się:
<XREF SOUND="arxitektonas.mp3">αρχιτέκτονας</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>ψ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak <ALPH>ps</ALPH>: <XREF SOUND="psalths.mp3">ψάλτης</XREF>.
Po spółgłosce <SAMP>ν</SAMP> wymawia się jak <ALPH>bz</ALPH>.
</ITEM>

</DEFLIST>

</SECTION>

<SECTION>
<HEADER>Połączenia spółgłosek</HEADER>

<DEFLIST>

<HEADER>
<ANCHOR ID="gamma-gamma"/><SAMP>γγ</SAMP>,<SAMP>γκ</SAMP>,<SAMP>γχ</SAMP>
</HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak nosowe <IPA>ŋg</IPA> w słowie <SAMP>potęga</SAMP>, na
przykład: <XREF SOUND="agkalh.mp3">αγκάλη</XREF>. Na
początku słowa wymawia się jak polskie <ALPH>g</ALPH>:
<XREF SOUND="gkremizv.mp3">γκρεμίζω</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>γξ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak <IPA>ŋgz</IPA>. Na początku słowa nie występuje.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>σμ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak <ALPH>zm</ALPH>, na przykład:
<XREF SOUND="plasma.mp3">πλάσμα</XREF>.
</ITEM> 

<HEADER><SAMP>μπ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
W środku słowa wymawia się jak <IPA>mb</IPA>:
<XREF SOUND="emporos.mp3">έμπορος</XREF>. Na początku słowa wymawia się
jak <IPA>b</IPA>: <XREF SOUND="mpainv.mp3">μπαίνω</XREF>.
</ITEM>
 
<HEADER><SAMP>ντ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
W środku słowa wymawia się jak <ALPH>nd</ALPH>:
<XREF SOUND="andras.mp3">άντρας</XREF>. Na początku słowa jak
<ALPH>d</ALPH>: <XREF SOUND="ntynv.mp3">ντύνω</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>τσ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>c</ALPH>: <XREF SOUND="etsi.mp3">έτσι</XREF>.
</ITEM>

<HEADER><SAMP>τζ</SAMP></HEADER>
<ITEM>
Wymawia się jak polskie <ALPH>dz</ALPH>: <XREF SOUND="tzami.mp3">τζάμι</XREF>.
</ITEM>

</DEFLIST>

</SECTION>

<SECTION>
<HEADER>Samogłoski</HEADER>

<PARA>
Język grecki posiada pięć samogłosek. Z nich cztery 
wyznaczają się w piśmie przez osobne znaki alfabetu (przy tym jednemu dźwięku
mogą odpowiadać kilka liter), piąty zaś (<IPA>u</IPA>) wyznacza się
dwuznakiem <SAMP>ου</SAMP>.
</PARA>

<PARA>
<SAMP>α</SAMP> wymawia się jak polskie <ALPH>a</ALPH>:
<XREF SOUND="alfa.mp3">άλφα</XREF>.
 
</PARA>

<PARA>
<SAMP>ε</SAMP> wymawia się jak polskie <ALPH>e</ALPH>. Po
spółgłoskach <SAMP>κ</SAMP> i <SAMP>χ</SAMP> ten dźwięk się wymawia
w sposób bardziej zamknięty, nieco przypominając polskie <ALPH>ie</ALPH> w
słowie <SAMP>kiedy</SAMP>.
</PARA>

<PARA><SAMP>η</SAMP>, <SAMP>ι</SAMP>, <SAMP>υ</SAMP> wymawiają się
jak polskie <ALPH>i</ALPH>.</PARA>

<PARA><SAMP>ο</SAMP>, <SAMP>ω</SAMP> wymawiają się jak polskie
<ALPH>o</ALPH>.</PARA>

</SECTION>

<SECTION ID="diphtong">
<HEADER>Dyftongi</HEADER>

<PARA>W języku greckim rozróżniamy <DFN>dyftongi fonetyczne</DFN> i
<DFN>dyftongi ortograficzne</DFN> czyli takie, które stracili swoją
dwubrzmiącą naturę i wymawiają się obecnie jako jedna samogłoska.
</PARA>

<PARA>Dyftongi ortograficzne:</PARA>

<PARA><SAMP>αι</SAMP>: wymawia się jak <SAMP>ε</SAMP>.</PARA>

<PARA><SAMP>ει</SAMP>, <SAMP>οι</SAMP>, <SAMP>υι</SAMP>: wymawiają się
jak <SAMP>ι</SAMP>.</PARA>

<PARA><SAMP>ου</SAMP>: wymawia się jak <ALPH>u</ALPH>.</PARA>

<PARA>Dyftongami fonetycznymi są:</PARA>

<PARA>Połączenie dowolnej samogłoski z <ALPH>i</ALPH> niezgłoskowym,
na przykład: <EXAMPLE>αηδόνι</EXAMPLE> <IPA SOUND="ahdoni.mp3">aiðoˈni</IPA>,
<EXAMPLE>βόισμα</EXAMPLE> <IPA SOUND="boisma.mp3">voˈizma</IPA>;</PARA>

<PARA>Połączenie dowolnej samogłoski z <ALPH>υ</ALPH>:
<SAMP>αυ</SAMP>, <SAMP>ευ</SAMP>, <SAMP>ηυ</SAMP>. Takie połączenia
wymawiają się jak <ALPH>af</ALPH>, <ALPH>ef</ALPH>, <ALPH>if</ALPH>
gdy występują one przed spółgłoską bezdźwięczną. Gdy występują przed
spółgłoską dźwięczną lub samogłoską, wymawiają się <ALPH>aw</ALPH>,
<ALPH>ew</ALPH>, <ALPH>iw</ALPH>;</PARA>
</SECTION>

<SECTION>
<HEADER>Osobliwości wymowy niektórych połączeń</HEADER>

<PARA>Spółgłoska podwójna wymawia się tak samo, jak pojedyncza (z
wyjątkiem <XREF REF="gamma-gamma"><SAMP>γγ</SAMP></XREF>):
<EXAMPLE>άρρωστος</EXAMPLE> <IPA SOUND="arrvstos.mp3">a΄rostos</IPA>;</PARA> 

<PARA>Jota między spółgłoską zwartą bezdźwięczną a samogłoską powoduje
utworzenie przed nią przydechu: <EXAMPLE>ποιος</EXAMPLE>
<IPA SOUND="poios.mp3">p<SUPERSCRIPT>h</SUPERSCRIPT>ios</IPA>.</PARA>

<PARA>Jota między <SAMP>μ</SAMP> a następującą samogłoską powoduje
utworzenie w wymowie dźwięku <IPA>n</IPA>, ale tylko jeśli jota i
samogłoska znajdują się w obrębie jednej zgłoski: <EXAMPLE>μια</EXAMPLE>
<IPA SOUND="mnia.mp3">m<SUPERSCRIPT>n</SUPERSCRIPT>ia</IPA>, ale <EXAMPLE>μία</EXAMPLE>
<IPA SOUND="mia.mp3">mia</IPA>.</PARA>
</SECTION>

</PAGE>

<!-- Local Variables: -->
<!-- mode: ellinika -->
<!-- buffer-file-coding-system: utf-8 -->
<!-- alternative-input-method: polish-slash -->
<!-- alternative-dictionary: "polish" -->
<!-- End: -->